“Nad Kraljevom živa vatra seva, da vidimo kog četnika nema. Nema Sime, nema ni Deroka, to su Draži dva najbolja momka. Našeg Simu ubili su Nemci, presekli ga mitraljeski meci. A Deroka mladog kapetana, mučki ubi četa partizana. Tad u jutro, oko sedam sati, našeg Sime zakukala mati. Tako Simo, tako mili sine, tako Srbin za slobodu gine!”, riječi su pjesme, a Trifunović se u pjevanju pridružio baš u trenutku kada se govorilo o Jovanu Deroku.
Ko je bio on?
Jovan V. Deroko, ili Derok, rođen je u Francuskoj 1912. godine, u uglednoj porodici porijeklom iz Dubrovnika koja je izrodila mnoga istorijski poznata imena.
Holivudskog izgleda i držanja, 29-godišnji Jovan Derok je uvijek upadao u oči. U Aprilskom ratu 1941. je sa dobrovoljcima svoje jedinice spasio dio artiljerije i nastavio da se bori u četničkim jedinicama Jugoslovenske vojske. Poslije kapitulacije je sa nekolicinom oficira otišao u Boku kotorsku, u namjeri da se poveže sa izbjegličkom vladom u Londonu i stavi joj se na raspolaganje.
Kapetan Deroko je u Boki saznao da se negdje u zapadnoj Srbiji krije i pukovnik Draža Mihailović. Uskoro je uhvatio vezu i na Ravnu goru je stigao polovinom juna 1941. Iako najmlađi, ubrzo se istakao kao jedan od najsposobnijih komandanata.
“Pesma ‘Nad Kraljevom živa vatra seva’ potiče iz perioda ustaničke borbe za oslobođenje Kraljeva. To oslobođenje je bilo zajednički poduhvat četničkog i partizanskog odreda. U opsadi Kraljeva, pored Jovana Deroka, koji je imao ključnu ulogu, učestvuje i drugi akter pesme, Simo Uzelac”, kaže za “Blic” Nemanja Dević sa Instituta za savremenu istoriju.
Pjesma nastaje u vreme kada već izbijaju sukobi između partizana i četnika. Što se samog Deroka tiče, on je zaista, kaže Dević, bio najdosljedniji protivnik građanskog rata između partizana i četnika.
“Postoje priče da je bio toliki protivnik sukoba da je naređivao svojim vojnicima da pucaju iznad glava protivnika, odnosno ljudi iste nacije. Bio je najtvrđi u tome”, kaže Dević.
Četnik Simo Uzelac, koji se takođe pominje u pjesmi, poginuo je u borbi protiv Nijemaca, dok Jovan Derok gine u sukobu sa partizanima sa samo 29 godina.
Derokova grupa je pokušala da pređe preko Čemernice iz pravca Rakove. U prijepodnevnim satima 8. novembra je blokirana u šumi prema Čemernici. Poslije kraćeg okršaja, u sukobu je poginuo i sam Derok. Njegovo tijelo su iz rijeke izvukli seljaci i i sahranili ga u pijesku pored obale.
Kasnije je tijelo prebačeno na Ljubić da leži kraj Tanaska Rajića, ali su spomenik, kaže Dević, srušili komunisti, te se i dan danas ne zna tačno mjesto gde počiva najmlađi Dražin komandant.
”Zanimljivo je reći da narodni pevač u pesmi ‘Nad Kraljevom živa vatra seva’ kaže kako majka Sime Uzelca kuka za sinom (koga su ubili Nemci) i govori kako će ga osvetiti četnici, dok se osveta majke Jovana Deroka (koga su ubili partizani) ne pominje. To se tumači kao da se narodni pevač i dalje nadao da lokalni sukobi četnika, kao legalne jugoslovenske vojske u otadžbini i komunističkih bandita neće prerasti u građanski rat”, kaže Dević.
(BLIC)
